Religie voor atheïsten

Geschreven door Alain de Botton in 2011. Ik las de vierde druk uit 2012.
Ik blijf nog even in de hoek van de atheïsten.
Alain, een in Londen werkende/wonende Zwitserse filosoof kende ik al van ‘De troost van de filosofie’. Die titel fascineerde mij om dat ik alleen maar de troost van de eerste catechismusvraag kende.
Ik heb hem als een liberale atheïst leren kennen die leest als een trein.
Hij probeert verder te redeneren wanneer je hebt besloten dat God niet bestaat en vraagt zich af of het mogelijk is bijvoorbeeld een gemeenschapszin terug te winnen die niet gestoeld is op religie.
Om met de laatste zin uit het boek te beginnen:
“Sommige aspecten van religies zijn te nuttig, doeltreffend en intelligent om alleen aan de gelovigen te worden overgelaten.”
Wat doen we met onze gekwetste gevoelens, met de behoefte aan troost, onze trots en onze hoop? Oftewel: in de seculiere wereld van nu wordt er wel van alles overgedragen aan kennis maar niet aan wijsheid.
Eigenlijk moest ik wel een beetje grinniken tijdens het lezen. In mijn ogen is het een verkapte ode aan het jodendom en christendom al is het op een oppervlakkige manier. Het gaat hem puur om de regels en gebruiken en niet om de relatie met het Opperwezen.
Daartoe pluist hij de psychologie van de religieuze regels na. Dat is soms best verhelderend ook al spreekt hij in algemene termen over religie.
De libertaire obsessie voor vrijheid werkt niet, is gebleken.
Religie moet volgens velen zo nodig uit het publieke domein, maar wanneer je ziet wat daarvoor in de plaats komt dan is het niet geweldig gesteld met die vrijheid. Je wordt overgoten met andere zaken die niet bepaald opbouwend zijn terwijl religie er nu juist op uit was om betere mensen van ons te maken. Wilde iedereen dat nu maar eens inzien! Daarom ontwikkelt hij een seculiere variant op de religieuze.
En passant wordt de erfzonde behandeld. Een onderwerp dat in de christelijke wereld altijd de nodige discussies oplevert want volgens velen staat het niet in de Bijbel.
Lees Gen 5 :1-3 dan maar eens héél zorgvuldig, woord voor woord en laat het op je inwerken.
De visie van de Botton: "de belijdenis van universele zondigheid kan een beter uitgangspunt vormen voor onze eerste voorzichtige stappen richting deugd."
Zo schrijft hij aan de hand van verschillende onderwerpen zoals ‘gemeenschap’, ‘goedheid’,
‘onderwijs’, ‘zorgzaamheid’, hoe om te gaan met ’pessimisme’, ‘perspectief’, ‘kunst’ en ‘architectuur’ hoe de religie van atheïsten/ non- believers eruit zou moeten komen te zien.
Hier en daar werkt hij behoorlijk op mijn lachspieren: in het hoofdstuk ‘Architectuur’ trekt hij, overigens heel terecht, ten strijde tegen het protestantisme met hun vijandigheid tegen de beeldende kunst.
“Het is dan ook vast geen toeval dat de protestantse landen in Europa als eerste kennismaakte met de extreme lelijkheid die zo kenmerkend zou worden voor de moderne wereld”.
Iets verderop beschrijft hij hoe een seculiere ‘Tempel voor Bespiegeling’ eruit zou moeten komen te zien en dat lijkt dan verdacht veel op een protestantse kerk.
Over de moderne kunst schrijft hij behartenswaardige dingen:
“De verwarring van de meeste museumbezoekers neemt alleen maar toe wanneer we ons wenden tot de kunst uit onze eigen tijd. We staren naar een gigantische neonversie van het alfabet. We buigen ons over een vat met geleiachtig water, waarin een aan een motor bevestigd aluminiumblad heen en weer slingert op het versterkte geluid van de menselijke hartslag. [...] En we bedenken dat alleen een idioot of een reactionair het zou wagen te informeren wat dit alles mag betekenen. […] Je moet wel heel dapper zijn om je hand op te steken.”
Kijk, daar hou ik wel van; gewoon zeggen dat de moderne kunst over het algemeen shit is.
“Het Christendom daarentegen laat er nooit twijfel over bestaan waarvoor kunst is bedoeld: ze vormt een middel om ons te herinneren aan wat belangrijk is.”
Waarvan acte. Ik ben dan ook een pleitbezorgster van doordachte kunst in de protestantse kerken. Niet om te aanbidden maar om de gedachten naar een hoger niveau te tillen.
In het hoofdstuk ‘instituten’ kreeg ik voor het eerst het gevoel dat de Botton gebruik maakt van mild sarcasme. Kijk naar de kerken en leer hoe je winstgevend kan zijn. Hmm, ja zit ook wat in.
Enfin, zo staat het boek vol met mooie oneliners en veel plaatjes. Het is een zeer toegankelijk boek.

Atheïstenschisma

Een berichtje vandaag in het ND waar ik toch wel om moest grinniken: De atheïstenkerk in New York beleeft een scheuring.
Vorig jaar is deze kerk, The Sunday Assembly, gestart in Londen en al snel werd dat voorbeeld door andere grote steden gevolgd.
Eén van de oprichters: Sanderson Jones vond de ‘kerk’ in New York gezinsonvriendelijk en gaf aanwijzingen om daar verandering in aan te brengen. Dat was tegen het zere been. Nu gaan de New Yorkers verder als ‘The Godless Revival’.

Wie lacht niet die de mens beziet?
Best wel 'grappig' wanneer je bedenkt dat de verdeeldheid onder gelovigen door atheïsten vaak als antireclame wordt gezien.

Ik moet ook denken aan het pleidooi van Alain de Botton (in zijn boek ‘Religie voor atheïsten’) voor atheïstische tempels voor perspectief en bespiegelingen. Want veel dingen van religie zijn te nuttig en doeltreffend om aan gelovigen te worden overgelaten.
Misschien zijn deze ‘kerken’ daarom wel opgericht.
Wanneer je teveel gelooft dat het allemaal van de mens afhangt om er een succes van te maken kom je voor allerlei botsende belangen en grote ego’s te staan. Dat heeft de geschiedenis wel geleerd.
Wanneer de atheïstische ‘kerk’ dezelfde soort ontwikkelingen gaan doormaken als de gevestigde kerken dan is er nog een lange weg te gaan.
Ach wie weet, misschien doen ze het beter. Zij hebben niet de ‘druk’ van het één zijn conform allerlei geschriften.
Maar wanneer je levensbeschouwingen niet een beetje op één lijn kunt krijgen blijft het lastig, denk ik. Dat geldt voor gelovigen en ongelovigen. Ze komen er nog wel achter.

Kerstgedachte?

Bij het zoeken in mijn computer stuiterde ik op een paar opmerkingen naar aanleiding van het boek van Alain de Botton: ‘de troost van de filosofie’. (26ste druk)
Dat boek had ik al gelezen voordat ik ging bloggen. Kennelijk kon ik het toen ook al niet nalaten om mijn commentaar ergens achter te laten.
Hij schrijft ergens:

Misschien is het wel zo dat we pas echt bestaan als er iemand is die ons ziet bestaan.
Dat we eigenlijk pas kunnen praten als er iemand is die begrijpt wat we zeggen.
Dat we in essentie pas werkelijk leven als iemand ons liefheeft.

Waarom zo ik-gericht vraag ik mij af.
Misschien is het wel zo dat we pas echt bestaan wanneer we een ánder zien in zijn bestaan.
Dat we pas moeten praten wanneer we een ander echt begrijpen.
Dat we in essentie pas werkelijk leven wanneer we een ander liefhebben.
Dit is toch waarlijk een betere kerstgedachte?

Al zoekende weg in het bewuste boek, want ik streep en kras in mijn eigen boeken dat het een lieve lust is, kon ik de bewuste passage echter niet vinden.
Wel vond ik nog een ander onderstreept gedeelte:
‘Er is maar één aangeboren dwaling, en die luidt dat wij bestaan om gelukkig te zijn.’
Of deze uitspraak van hemzelf is of geleend bij Schopenhauer is mij niet helemaal duidelijk maar ik ben het er hartgrondig mee eens en helaas wordt deze dwaling vaak misbruikt om recht te praten wat krom is. Ik heb het tenminste vaker gehoord: God wil toch niet dat ik ongelukkig ben/word?
Misschien toch wel ja, wanneer dat nodig is om je vormen; inzicht en wijsheid bij te brengen.
Maar ach, ik snap ook wel dat je dat niet zo ziet wanneer je voor jezelf het gevoel hebt te verdrinken in de shit.